SATRANÇ OYUNU EĞİTİMİ, KENDİ KENDİNE DÜŞÜNME YETENEĞİNİ GELİŞTİRMELİDİR. (Emanuel Lasker)
Yeni başladığımız bu bölümde satranç eğitimi ile ilgilenen herkesin dikkat etmesi gereken konulara değineceğiz. Satrancın seçmeli ders olarak belirlenmesinden sonra satranç eğitimi veren ve satranç öğretmeni olmayı düşünen kişilere yardımcı olmaya çalışacağız. Köşemizde ayrıca, sizlerden gelen soruları da yanıtlayacağız.
Bu sayımızda ülkemizdeki satranç antrenörlerinin sayısına dikkati çekmek istiyoruz. Önce satranç antrenörlüğü seviyelerine bakalım.
SATRANÇ ANTRENÖRLÜĞÜNDEKİ SEVİYELER*
Bir satranç oyuncusunun gelişimi içindeki özel evrelerde her çalıştırıcının bir yararı olur.Bu çalıştırıcılar aşağıdaki gibi sınıflandırılmaktadır.
Birinci ?Kademe Çalıştırıcı(yardımcı antrenör): Öğrenciye satrancın temellerini öğreten ve onu satranç dünyası ile ilişkiye sokan çalıştırıcı.Ana hedeflerinden bir tanesi öğrenciye satranç sevgisi ve saygısı aşılamaktır.
İkinci kademe Çalıştırıcı(antrenör): Öğrenciye ilk açılışlarını basit taktik motifleri öğreten ve genel olarak öğrenciyi çalışma ve öğrenme ile tanıştıran çalıştırıcı
Üçünü Kademe Çalıştırıcı(kıdemli antrenör): Öğrenciye ilk kez,en başta oyun ortası ve oyun sonu kuramını öğreten çalıştırıcı.Bundan başka öğrencinin kendisine özgü açılış repertuarının oluşturulması sürecinde onun yakınında ,onunla birlikte çalışır ve yeni fikirler ile çalışmaların zenginleşmesinde yardımcı olur.
Dördüncü Kademe Çalıştırıcı(baş antrenör):Bir önceki çalıştırıcının adımlarını izleyen ama aynı zamanda da öğrenciyi ,yetkili başarı,unvan kavramı, ve bunun için hazırlanmak gibi satrancın diğer önemli yönleri ile tanıştıran çalıştırıcı.
Beşinci kademe antrenör(teknik direktör): Bu çaptaki ve yetenekteki çalıştırıcılara çok az rastlanır, ve sadece yüksek bir oyun düzeyine ya da herhangi biçimi ile yetkili başarıya bir ünvana ulaşmak isteyen satranç oyuncuları için gereklidir.
.
Standart olarak bir satranç oyuncusunun eğitimi de bu sırayla olmalıdır iyi bir satranç oyuncusu olmak için bu evreler atlanmamalıdır. Çünkü her birinin oyuncunun gelişiminde farklı yönde katkısı bulunmaktadır.Her kademe antrenör kendi kademesindeki eğitimi en iyi verebilir hale gelmeye çalışmalı ve vereceği konularda uzmanlaşmaya çalışmalıdır.Yani 1. kademe bir antrenör sıfır seviyesinde aldığı öğrenciyi,artık bilgisini ve tecrübesini aktarırken katkısının azaldığını gördüğü zaman bir üst kademe antrenöre devretmelidir.Ya da 4.kademe bir antrenör sıfır seviyesindeki bir öğrenciye ya da anaokulu yaş grubunda ki öğrencilere ders vermeye çalışması ders vermesi gereken üst seviye satranç sporcularına ayrılacak zamanı 1.kademenin vereceği dersi vermeye çalışarak zamanını verimsiz geçirmiş olmaktadır
Şimdi de ülkemizdeki satranç eğitimi ile ilgili bir konum değerlendirmesi yapalım.
Türkiye Satranç Federasyonundan alınan bilgilere göre ülkemizde; 43.350 adet 1. Kademe Antrenör, 206 adet 2. Kademe Antrenör, 23 adet 3. Kademe Antrenör ve 11 adet 4. Kademe Antrenör bulunmakta, 5. Kademe Antrenör ise yoktur.
Yani 1.kademe antrenör sayımıza bakıp karşılaştırdığımızda çok hızlı bir şekilde üst düzey antrenör sayımızın hızla azaldığı ve özellikle 3. ve 4.kademedeki antrenör sayımızın çok az olduğu dikkat çekmektedir.1.kademeden üst düzey antrenöre doğru gittikçe sayının azalması doğal olmakla beraber bu sayılardaki değişim oranının çok yüksek olması nedeniyle ülkemizde hızla açılan yeni satranç eğitim merkezlerinde öğrencilerin ancak 1.kademe antrenörler tarafından bir kısmında da 2.kademe antrenörler tarafından eğitim verilebilmesini,çok azında 3 ve 4. kademe antrenörler tarafından eğitim verilebilmesine olanak vermektedir.Çok az sayıdaki 3. ve 4. kademe antrenörler bu nedenle birkaç satranç kulübüne giderek eğitim vermeye çalışarak ihtiyacı karşılamaya çalışmaktadır.Bu nedenle ülkemizde şu an pek çok satranç kulübü öğrencilerini ancak belli bir seviyeye kadar yetiştirebilmekte ve daha sonrasında daha üst düzey hoca azlığı nedeniyle öğrencilerin ilerleme hızı azalmaktadır,.Bu durumda 3. ve4. kademe olmasa da gene az sayıdaki üst düzey sporcularımız devreye girip eğitim ihtiyacındaki açığı kapatmaya çalışmaktadırlar ancak onları da üst düzey antrenör rakamlarına eklediğimizde rakamlar çok artmayacaktır.
.Bu konuda önerimiz,federasyonumuzun uygulamakta olduğu güzel bir çalışma var,illerde belli sayıda sporcu toplanıp federasyona başvuruyor ve atanan milli takım hocaları tarafından belli bir dönem çalıştırılıyorlar,bu uygulamada sonuçta az önce bahsetiğimiz yapısal sorunun çözümüne yönelik bir uygulama aslında ama bu uygulamanın şu şekilde düzenlenmesi daha çok öğrenciye ulaşılması anlamında daha başarılı ve daha verimli bir çalışma olacağı kanısındayız,federasyonumuz özellikle 1.ve 2.kademe antrenörlere bu tarz çalışmalarını artırması yani eğitimcinin eğitimlerini artırması çok daha fazla sporcuya daha iyi bir eğitimin verilmesi anlamında daha verimli bir çalışma olur diye düşünüyoruz.Çünkü sonuçta antrenörlerin eğitimi sadece antrenörlerin gelişimini sağlamasının ötesinde antrenörlerin eğiteceği sporcuların çok daha iyi gelişmelerini sağlayacaktır.
Biz köşemizde özellikle,ülkemizde satranç eğitimi veren antrenörler arasındaki en büyük paya sahip 1.kademe ve 2.kademe antrenörlere yönelik yardımcı olacak destek bilgiler vermeye onlara yardımcı olabilecek,konulara değinmeye çalışacağız.Çünkü,özellikle 1.kademe antrenörlerimiz satrancı öğrenciyle tanıştıran ilk kişi olması nedeniyle ayrıca bir öneme sahiptir.Bu seviyedeki eğitimdeki hatalar,öğrencinin satrançtan uzaklaşmasına ya da yanlış bilgiler edinmesi nedeniyle daha sonra düzeltilmesinde vakit kaybedilen problemlerle karşılaşılabilmektedir.
Örneğin,özellikle 1 ve 2.kademe antrenörlerimiz tarafından yapılan en yaygın hatalardan biri ,öğrenciye öğretilen ilk açılışlar antrenörün en iyi bildiği açılışlar olmaktadır.,yani öğrencinin ilk önce hangi açılışı öğrenmesi gerekiyor sonra hangi açılışı öğrenmesi gerekiyor diye bir yaklaşım içinde eğitim verilmesi gerekirken antrenör ilk olarak en iyi bildiği açılışları öğretmeye başlayınca ki bu açılışlar kapalı açılışlar da olabiliyor ,bu da öğrencinin ileride ,ilk önce öğrenmesi gereken açık açılışlar ve bu açılışlarla geliştirebileceği taktik ve kombinezon yeteneğini geliştirmesi anlamında zayıflıklar oluştumaktadır.
.Köşemizde sizlerden gelen sorulara da cevap vereceğimiz bir bölüm oluşturmak istiyoruz bu nedenle sorularınızı aşağıdaki mail adresimize gönderebilirsiniz.
*Oyunortasında ustalık dersleri ,Efstratios Grivas
Bu yazı satranclife dergisinin Eylül sayısında satranç antrenörlüğü isimli köşe yazımda yayınlanmıştır.